आज ८ नोव्हेंबर , तुमचं जन्मशताब्दी वर्ष सुरु होईल. तुमची वाढदिवसाची व्याख्या आणि “घोडा किती वर्षाचा झाला तरी झोपतो कसा बघा गाढव??” हा प्रश्न आम्हास चांगलाच ठाऊक आहे. वर्षानुवर्ष आम्ही तुमचं ऐकत आलोय,वाचत आलोय , आज आमच थोडं !!! विश्वास आहे कि तुम्ही ऐकाल.
लिहता वाचता येऊ लागल्यानंतर,शाळेत असताना ,अभ्यासाबाहेरही पुस्तके असतात ,ती बरच काही शिकवतात हे आम्हाला समजले तुमच्याकडूनच. पुस्तकं वाचणे, निखळ हसणे आणि आपल्याला सुद्धा असे लिहता आले पाहिजे हे वाटून, लिहण्याची इच्छा निर्माण केली ती तुम्हीच !!! आणि एकदा ती सवय लागली ती कायमचीच.
तुमची पुस्तके वाचताना ‘ अरे हे तर किती साध-सरळ simple आहे, मला का नाही अस सुचत?? हे सारखं वाटायचं, अजूनही ते वाटणं आहेच. लोकांना हसवणे हे विदुषक बनून वाकुल्या दाखवून किवा गुदगुल्या करण्याइतकं सोप्प नाही हे तेव्हाच समजलं. एखाद्या विषयाचं इतकं खोलवर ज्ञान एखाद्याला कसं असू शकतं , माणसाचा व्यवसाय, राहणीमान , देश, गावं , यानुसार त्याच्या सवयी , बोलण्याची पद्धत याचं निरीक्षण करून ते शब्दात उतरवणं (ते देखील भन्नाट उपमा देत) यामुळेच आम्हाला वेड लागलं , हो अक्षरशः महाराष्ट्र वेडा झाला.
आपल्या ओळखीचा एखादा माणूस, काही वर्ष भेट नाही झाली तर अनेकदा तो आठवणीतून निघून जातो, समोर आला तर ओळखायलाही होत नाही, पण कधी न पाहिलेली, जिवंत नसलेली, तुमची पुस्तकातली पात्र लोकांना आज इतक्या वर्षानंतरही त्यांच्या खाण्यापिण्याच्या , बोलण्याच्या सवयी सकट लक्षात आहेत. कस काय हो पु.ल. ??
सखाराम गटणे – नाव जरी घेतलं तरी आम्ही आमचे सगळे प्रोब्लेम विसरून, फिदीफिदी हसू लागतो, त्याची बोलण्याची पद्धत कशी असेल ? कोणी नाटकं इतकं सिरीयसली घेतं का, म्हणून त्याची नक्कलसुद्धा करु लागतो. आम्हाला अमुक तमुक पुस्तके त्याचे लेखक आठवणार नाही पण “केतकी पिवळी पडली” चे लेखक सं. त. कुडचेडकर आहेत हे इतक्या वर्षानंतरही लक्षात आहे.
आज नंदा प्रधान वाचायला घेतला कि, इतकं विचित्र, वेडवाकड आयुष्य असूनही हा नंदा असा शांत कसा? काय अजब रसायन असेल हा प्राणी? हे प्रश्न विचार करायला लावतात. इंदू वेलणकरने नंदाला लिहलेलं पत्र वाचून तुमच्या डोळ्यात पाणी येत पु.ल. आणि आमच्या अंगावर काटा !!. नंदाची कथा वाचून जाणवलं कि “पु.ल.” हा प्रकार काहीतरी वेगळा आहे. केवळ हसवणे, विनोद करणे, काहीतरी उपमा देऊन लोकांची वाहवा मिळवणे हे तर समुद्राच्या वर येणाऱ्या लाटांचे फेस आहेत, त्या समुद्रात खोलवर दडलेली जगण्याची शिकवणी या नंदाने बाहेर काढली.
पु.लं तुम्ही आम्हाला हसवले,अगदी मनसोक्त,निखळपणे, त्यासाठी कोण व्यक्ती समाजाची चेष्टा करावी नाही लागली तुम्हाला. आजकाल कित्येक YouTube channels आलेत, standup कॉमेडी करणारे,रियालिटी शो मध्ये perform करणारे आणि त्यांच्या jokes वर टाळ्या पिटणारे परीक्षक, हे तुम्ही कधी पाहिलच नाही. त्यांची कला, मेहनत, हे सर्व वाईट व व्यर्थ असे अजिबात नाही पण आमच्यासाठी तुम्हीच पहिले standup comedian.
“comedian” – हसवणूक करणारा, हा शब्द तुमच्यासाठी वापरताना जरा keyboard अडखळतो (laptop वर लिहतो ना आजकाल सो…). पु.ल. म्हणजे ते विनोदी लेखक ना ? ते सिंहगड रोड च garden त्याच नाव त्यावरून ठेवलं right ?? बास इतकीच काही लोकांना तुमची ओळख असते.
समजायला जड वाटणारी नाटके, संस्कृत श्लोक,लांबलचक शब्द आणि किचकट संदर्भ यात अडकलेली मराठी तुम्ही अलगद आमच्या समोर आणून ठेवली. अगदी आमची रोजची बोलीभाषा आम्हाला इंटरेस्टिंग करून दाखवली. आमचे बोट पकडून पोस्ट ऑफिस,मुंबई,पुणे,नागपूर फिरवले. वर्हाडी बोली चा ठसका दाखवला. चायनिस, इटालियन डिश सोडून आपल्या मातीत इतक्या सगळ्या पदार्थांची आम्हाला नव्याने ओळख करून दिलीत. पानवाला, पेपरवाला, इस्त्रीवाला,धोबी,मास्तर,कट्ट्यावर रमणारे ज्येष्ठ नागरिक, त्यांच्या गमज्या, रेल्वेच्या प्रवासातील गमतीशीर लोक, महाराष्ट्राची लाडकी लालपरी,तिने प्रवास करायची मजा, कोकणच्या लोकांच्या सवयी,त्या वाड्या,पारावरच्या चर्चा,चाळीमधली भांडकुदळ, भन्नाट वल्ली माणसं हे सगळं सगळं आम्हाला घरबसल्या समजलं, तुमच्यामुळेच.
रोज धावपळ करणे,कमवणे,नोकरी करणे,मरून जाणे या पलीकडे पाहायला लावले तुम्हीच. छंद असणे किती महत्वाचे असते, कलेविण जीवन व्यर्थ हे समजवणारे तुम्हीच !! प्रत्येक वेळेस वाचला तरी चितळे मास्तरांच्या कथेच्या शेवटी हसता हसता डोळ्यात पाणी येतेच हो. कुठून शिकलात हि जादू ??? “एक शून्य मी” मधला नायक हा सर्वसामान्य ,मध्यमवर्गीय माणूस होता. कुटुंबासाठी झटणारा, काटकसर करणारा , थोडक्यात समाधान मानणारा होता. पण तरी दुःखी नाही, निराश नाही, त्रासलेला नाही. आयुष्य जगणारा, कोणत्याही प्रसंगी, कश्याही परिस्थितीत हसण्याचे कारण शोधणारा तो साधा माणूस , त्याला तुम्ही hero बनवलात. म्हणून तुम्ही ग्रेट आहात. कधी कधी वाटते कि एक नाही चांगले १०-१२ पु.ल. असणार, एक लिहणारा, एक अभिनय करणारा , संगीत देणारा, कविता करणारा, चित्रपट निर्मिती करणारा, दिग्दर्शन करणारा, रेडियो वर एक, दूरदर्शन साठी एक, आणि हे सगळं झाल्यावर समाजकार्यासाठी एक !!! इतक करूनही कधी जमिनीवरचा पाय कधी थोडाही हवेत नाही?? कमाल आहे !!!
पुस्तकात आहेत तसे आपुलकी दाखवणारे लोक भेटत नाही आता,घराची दारे बंद झाली,अंगावर खेकसणारे दुकानदार गेले, कपडे वेळेवर न देणारे धोबी गेले, चाळीहि गेल्या आणि त्यातले वल्लीपण गेले, पट्टीच्या धाकावर शिकवणारे मास्तर गेले (गोड इंग्लिश बोलणाऱ्या miss असतात म्हणे), सायकली गेल्या,पारावरचे कट्टे गेले,लग्नातले नारायण गेले आणि event manager आले, म्हणूनच कदाचित आम्ही हे सगळं अजूनही तुमच्या पुस्तकात शोधत असतो आणि ते कधीच हरवून नाही देणार.
आज इतकी वर्ष झाली, काळ बदलला, माणस, भाषा बदलली, तार- टेलिफोन जाऊन स्मार्ट फोन आले, पुस्तक जाऊन किंडल आले, सिरी, अलेक्सा, या artificial intelligence न वेड लावलं, फेसबुक, युट्यूब, नेटफ्लिक्स ने जगभरातले विडीयो दिसू लागले, पण तरी तुम्ही काही स्मरणातून जात नाही. तुमची पात्र, व्यक्तिचित्र आहे तशी लोकांना आवडतात म्हणूनच तुम्ही अजरामर आहात. पुढचं काही माहित नाही (मराठी आडनाव लावणारी , इंग्लिश medium वाली “mamma बघ ती cat. इट्स cute ना??” असं मराठी बोलणारी पिढी कितपत मराठी जगवेल जरा शंका आहेच तरीही)
आता तुम्ही म्हणाल “कसलं रे, मी काही ग्रेट नाही. माझा काही पुतळा वगेरे कधी बनलाच तर त्याखाली लिहा ‘या माणसाने आम्हाला हसवले बस्स !!” वाक्यात आम्ही थोडा बदल मात्र करू – “ या माणसाने आम्हाला हसायला शिकवले आणि जगायलाही..!” वाढदिवसाच्या हार्दिक शुभेच्छा.
तुम्ही आमच्या मातीत जन्म घेतलात याबद्दल कायम ऋणी,
तुमचे सर्व मराठी चाहते !!
अभिषेक काळे
